Οι Μαθησιακές Δυσκολίες και η αυτοπεποίθηση των παιδιών

Παπαθανασίου Ηλιάνα

Ειδική παιδαγωγός - Μουσικοθεραπεύτρια

Επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Μάθησης Λόγου και Ειδικής Διαπαιδαγώγησης Σχηματαρίου 

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έχουν φυσιολογική νοημοσύνη ή νοημοσύνη πάνω από το φυσιολογικό. Είναι προικισμένα άτομα, υψηλής ευφυΐας και μεγάλης δημιουργικότητας, πολλές φορές προϋπάρχουν και δυσκολίες στην άρθρωση, άλλες φορές δεν υπάρχουν όμως ιδιαίτερα προβλήματα στον προφορικό λόγο και αυτό είναι παραπλανητικό για τους γονείς. Ωστόσο, δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτό που γνωρίζουν. Δεδομένου ότι έχουν προβλήματα στην εκμάθηση ορισμένων θεμάτων, συχνά αισθάνονται απογοητευμένα και ενοχλημένα.

Κατηγοριοποίηση των μαθησιακών δυσκολιών με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία:

Α) Διαταραχή της ανάγνωσης ή δυσλεξία

Πρόκειται ίσως για την πιο γνωστή ειδική μαθησιακή διαταραχή που επηρεάζει σημαντικά κυρίως τη δεξιότητα της ανάγνωσης, ενώ δυσκολίες ενδέχεται να παρουσιάζονται και στους τομείς της γραπτής έκφρασης και της ορθογραφημένης γραφής. Το παιδί δεν εμφανίζει κάποια βλάβη στην όραση ή νοητική καθυστέρηση.

Β) Διαταραχή της γραπτής έκφρασης ή δυσορθογραφία

Γίνεται λόγος για διαταραχή της γραπτής έκφρασης όταν εκδηλώνονται σοβαρές δυσκολίες του παιδιού/εφήβου σε παραμέτρους που αφορούν δεξιότητες γραφής, όπως τη γραφή, την ορθογραφία, την γραπτή έκφραση, τη χρήση των σημείων στίξης, την οργάνωση και δομή γραπτού κειμένου. Συχνά οι δυσκολίες αυτές συνοδεύονται και από περιορισμένες γραφοκινητικές ικανότητες.

Γ) Διαταραχή των μαθηματικών ή δυσαριθμισία

Αδυναμία στην αρίθμηση. Σε αυτή την κατηγορία παρουσιάζονται δυσκολίες στην αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, στην απομνημόνευση της προπαίδειας, στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών και στην επίλυση των μαθηματικών προβλημάτων.

Δ) Δυσαναγνωσία:

Είναι ένα είδος ειδικής μαθησιακής δυσκολίας με αναγνωστική δυσκολία, αργή και διακεκομμένη.

Ε) Δυσγραφία:

Χαρακτηρίζεται από τη δυσκολία που αντιμετωπίζει ένα άτομο όταν προσπαθεί να γράψει αριθμούς ή λέξεις.

ΔΕΠ/ ΔΕΠ-Υ 

Έρευνες φανερώνουν ότι, σε ένα μεγάλο ποσοστό, τα παιδιά με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν Μαθησιακές Δυσκολίες και τα παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες, (π.χ Δυσλεξία, Δυσορθογραφία, Δυσγραφία κ.α) εμφανίζουν αρκετά συχνά Διάσπαση Προσοχής με Υπερκινητικότητα ή και χωρίς υπερκινητικότητα.

Τα πρωτογενή συμπτώματα της ΔΕΠΥ, όπως η παρορμητικότητα, η απόσπαση προσοχής και η υπερκινητικότητα, εμφανίζουν διαβαθμίσεις ως προς τη σοβαρότητά τους, από άτομο σε άτομο, και ως προς την έκφρασή τους, κατά την περίοδο της ανάπτυξης. Η ενδεχόμενη εμφάνιση δευτερογενών προβλημάτων ή η συννοσηρότητα της ΔΕΠΥ με κάποια άλλη διαταραχή είναι δυνατό να επηρεάσει σε μεγαλύτερο βαθμό την εξέλιξη του παιδιού σε σχέση με τα πρωτογενή συμπτώματα της διαταραχής.

Μετά την έναρξη της σχολικής ζωής οι συνηθέστερες δυσκολίες που εμφανίζονται στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είναι οι εξής:

• Αδυναμία συγκέντρωσης προσοχής σε μια δραστηριότητα για κάποιο διάστημα και αντίδραση με παρορμητικότητα.
• Ανώριμη συμπεριφορά.
• Παρανοούν προφορικές οδηγίες.
• Έλλειψη οργάνωσης (σχολική τσάντα, δωμάτιο, παιχνίδια, γραφείο, βιβλιοθήκη, ρούχα, ντουλάπα), καθώς και της μελέτης τους (βάσει προγράμματος) και των άλλων υποχρεώσεων τους, με αποτέλεσμα να μην είναι συνεπείς σ' αυτά.
• Αδιαφορία για τα βιβλία και οτιδήποτε άλλο στο οποίο χρησιμοποιείται ο γραπτός λόγος. Στον προφορικό λόγο, δυσκολεύονται να βρουν ονόματα γνωστών αντικειμένων (Δώσε μου αυτό τοοοοο.... πως το λένε το .....τέτοιο)
• Σκέφτονται με εικόνες και όχι με λέξεις.
• Παρουσιάζουν ανεξήγητα «καλές» και «κακές» μέρες στο σχολείο και στο σπίτι, χωρίς να υπάρχει εμφανής αιτία.
• Παρουσιάζουν πρόβλημα στη λεπτή κινητικότητα των χεριών και αδεξιότητα στις κινήσεις τους, καθώς και στη γραφή του ονόματος με λαθεμένη φορά και κατεύθυνση.
• Παρουσιάζουν δυσκολίες στη βραχύχρονη μνήμη.
• Οι κυριότερες περιοχές της οπτικής αντίληψης στις οποίες εμφανίζονται προβλήματα είναι: Η αντίληψη σχέσεων του χώρου, όπως η δυσκολία διάκρισης αριστερού με δεξί, εκτίμηση απόστασης και χώρου, η οπτική διάκριση, η οπτική μνήμη και η οπτική ακολουθία.
• Δυσκολία στην αντίληψη των εννοιών της σειράς και της διαδοχής, συγχέουν ακολουθίες (αλφάβητο, μέρες, μήνες, εποχές) και μπερδεύονται να βρουν ένα όνομα στον τηλεφωνικό κατάλογο ή μια λέξη στο λεξικό.
• Στην ανάγνωση μπερδεύουν, παραλείπουν, αντικαθιστούν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα ή συλλαβές, διαβάζουν αργά ή συλλαβιστά, χωρίς ροή και δεν καταλαβαίνουν επαρκώς το κείμενο.
• Στο γραπτό λόγο τα παιδιά αντιστρέφουν ή παραλείπουν γράμματα ή ολόκληρη λέξη, χρησιμοποιούν κάποια γράμματα με λανθασμένη σειρά, έχουν δυσκολία στη διατύπωση των σκέψεων γραπτά, κάνουν συχνές επαναλήψεις λέξεων, αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις ή προσθήκες φθόγγων ή συλλαβών. Δείχνουν ότι αγνοούν βασικούς κανόνες γραμματικής, δυσκολεύονται να αντιγράψουν κυρίως από τον πίνακα, κολλάνε τα γράμματα και τις λέξεις, ξεκινούν την πρόταση με μικρά γράμματα ή ανακατεύουν μικρά και κεφαλαία κ.ά.
• Φτωχό οπτικό λεξιλόγιο
• Αντικαταστάσεις λέξεων με λέξεις που δεν έχουν το ίδιο νοηματικό υπόβαθρο
• Δύσκολα μαθαίνουν ορισμούς, θυμούνται ημερομηνίες, μάχες, συνθήκες, ονόματα...
• Δυσκολία στην εκμάθηση της ώρας, συγχέουν το «παρά» και το «και» .
• Στα μαθηματικά δυσκολεύονται στην αντίληψη βασικών κανόνων, αλλά και στο συνδυασμό αριθμού με σύμβολο -π.χ., πρόσθεση, αφαίρεση-, στην ποσότητα, στις έννοιες χρόνου, στην οργάνωση των αριθμών.

Η ψυχολογία και η αυτοπεποίθηση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες

H διάθεσή τους παρουσιάζει απότομες εναλλαγές, θυμώνουν, απογοητεύονται και παραιτούνται εύκολα, ενώ δεν είναι σπάνιες οι εκρήξεις θυμού.

Λόγω του ότι νιώθουν ότι δεν τα καταφέρνουν καλά σε κάποιες δεξιότητες και λόγω του ότι φοβούνται την αποτυχία, τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να παρουσιάσουν αρνητισμό είτε στο να διαβάσουν, είτε στο να γράψουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο αρνητισμός αυτός μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς με αποτέλεσμα το παιδί να αποκτήσει άρνηση για το σχολείο.

Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να θυμώσουν, είτε με τον εαυτό τους που δεν τα καταφέρνει παρ' όλες τις προσπάθειες, είτε με τους συμμαθητές τους που χωρίς να προσπαθούν ιδιαίτερα τα καταφέρνουν πολύ καλά ή που τους κοροϊδεύουν, είτε με τους γονείς τους που μπορεί να μην είναι δίπλα τους όπως εκείνα θα ήθελαν έχοντας υψηλές προσδοκίες ή μειώνοντας τα, είτε πάλι με κάποιον δάσκαλο που πιστεύουν ότι δεν δείχνει κατανόηση.

Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν συνήθως χαμηλή αυτοεκτίμηση καθώς το εκπαιδευτικό σύστημα δεν βοηθάει ιδιαίτερα. Τα παιδιά αυτά είναι αναγκασμένα να συγκρίνουν τον εαυτό τους με τα υπόλοιπα παιδιά που δεν έχουν μαθησιακές δυσκολίες και που είναι άλλωστε και η πλειονότητα. Πολλές φορές τα παιδιά απορρίπτουν τον εαυτό τους σε όλους τους τομείς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να απογοητεύονται με το παραμικρό και πολλές φορές χωρίς λόγο.

Δεν σημαίνει βέβαια ότι όλα τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες αντιμετωπίζουν αυτές τις συναισθηματικές δυσκολίες. Κάθε περίπτωση παιδιού διαφέρει, ανάλογα την στήριξη που δέχεται τόσο από την λογοθεραπεία (εάν χρειάζεται), την εργοθεραπεία και την ειδική διαπαιδαγώγηση. Η ατομική ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει τον ίδιο τον θεραπευμένο εφόσον χρειάζεται και η συμβουλευτική γονέων την οικογένειά του για να γνωρίσει να κατανοήσει να αποδεχτεί την νέα κατάσταση και να τη στηρίξει. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, οι εμπλεκόμενοι των παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες να κατανοήσουν τις δυσκολίες τους και το πως μπορεί να νοιώθουν, να ερμηνεύσουν κάποιες συμπεριφορές τους και να τα βοηθήσουν αισθανθούν καλά για τον εαυτό τους έτσι ώστε να μπορέσουν να ανθίσουν και να βγάλουν όλο το δυναμικό τους στην επιφάνεια.